Hidroelektrik santrali stator sac paketleri tamiratı sırasında çekilen video. Sac paketlerinin sıkıştırma işlemi.
STATOR:
Genaratörde, gerilimin üretildiği sargıların bulunduğu sabit kısmıdır. Stator, bir Stator Gövdesi ve birde stator çekirdeğinden oluşur. Stator çekirdeği kayıpları az olan ekseriya Silisli ve 0.5 mm kalınlığındaki saçlardan yapılırlar. Bu iş için soğuk olarak haddelenmiş ve kristalleri yöneltilmiş saçlar kullanılır. Bu saçlara pres ve özel kalıplarla Ankuş’ismi ile anılan oluklar açılır. Bu saçlar bir araya getirilip sıkıştırılarak saç paketleri oluşturulur.
Saç paketler, aralarından hava sirkülâsyonunu sağlamak gayesiyle soğutma kanalları oluşturulacak şekilde yapılırlar. Ankuş isimli olukların içerisine ise yeterli izolasyon değerinde olan yalıtkan malzemelerle sarılmış Stator Sargıları yerleştirilir. Genaratör, alternatif gerilimi bu sargılarda üretilir. Stator çıkış gerilimleri 6 kV ile 22 kV arasında olabilir. Statorda meydana gelen gerilimin düzgün bir şekilde olabilmesi için statora açılacak ankuş sayısı 3 ün katları şeklinde olmalıdır. Stator sargıları bir sıralı ya da 2 sıralı olarak yapılabilirler. Büyük ve güçlü genaratörlerde stator iletkenleri, fuko akımlarını ve yük kayıplarını azaltmak için aralarında yalıtılmış olan paralel iletkenlerden (Sipir) yapılırlar. Stator sargıları özel izolasyon malzemeleri ile izole edilirler.
GENERATÖR VE YARDIMCILARI:
Elektrik Enerjisi üreten makinalardır. Santralarda kullanılan genaratörlere sabit devirli olmaları sebebiyle Senkron Genaratör adı verilir. Generatörler çok büyük güçlerde (2.000 MVA ) imal edilebilmektedirler. Genaratörlerin çok büyük güçlerde imal edilebilmelerinin sebebi birim güç başına maliyetlerinin çok düşük olması, verimlerinin yüksek olması ve ayrıca bir genaratörün işletme anında bakım ve kontrol işlemlerinin az olmasıdır. Bu makinaların güçlerini sınırlayan en büyük iki faktör ise ısınma ve rotor çevre hızlarıdır. Isınma, sargıların yalıtkan malzemesini zorlaması bakımından sınırlayıcı bir faktördür. Kullanılan yalıtkan malzemeler sınıflara ayrılır ve her sınıf yalıtkan malzemenin emniyetli max. çalışma sıcaklığı bellidir. Her sınıf yalıtkan malzemenin emniyetli max. çalışma sıcaklığı bellidir. Rotor çevre hızı ise, merkezkaç kuvvetlerin dönen parçalarda meydana getireceği mekanik gerilmeler sebebi ile belli bir değerin üzerine çıkartılamaz. Bu sebeple rotor çapı da sınırsız olarak büyütülemez. Dolayısı ile çapın fazla büyütülememesi de genaratör gücünü sınırlayan önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
GENERATÖRÜ OLUŞTURAN ANA ÜNİTELER:
a- Rotor, b- Stator, c- İkaz Sistemi, d- Taşıyıcı ve Kılavuz Yataklar, e- Gerilim (Voltaj ) Regülâtörleri, f – Genaratör Fren Sistemleri, g- Genaratör Soğutma Sistemleri, şeklinde başlıkları altında kısımlara ayırmak mümkündür.
ROTOR:
Rotor, genaratörün hareket eden kısmıdır. Rotor sargıları, rotor mili üzerine bağlı bilezikler ve fırçalar üzerinden doğru akımla uyarılarak manyetik alan oluştururlar. Santrallarımızda kullanılan genaratör rotorları 2 şekilde imal edilmektedir.